The Lahore Fort / لاہور کا شاہی قلعہ / ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ

The Lahore Fort (English)

The Lahore Fort, also known as Shahi Qila, is a historical fort located in the city of Lahore, Pakistan. Its history spans over several centuries, with origins dating back to ancient times. Here's an overview of its history: 1. **Ancient Origins**: The site of Lahore Fort has been inhabited for millennia. The earliest historical references to the area date back to antiquity, with evidence of settlements from the time of the Indus Valley Civilization (around 2000 BCE). 2. **Medieval Period**: The fort's recorded history begins in the 11th century when it was first mentioned by Arab historians. It was initially a mud-brick structure built by the Hindu kings of the region. In the 11th century, it was conquered by Mahmud of Ghazni, a prominent ruler of the Ghaznavid Empire. 3. **Mughal Era**: The most significant developments of the Lahore Fort occurred during the Mughal period. The fort, as it stands today, was largely constructed during the reign of Emperor Akbar in the 16th century. Akbar rebuilt the fort with burnt bricks and added several structures, including the famous Alamgiri Gate. 4. **Jahangir and Shah Jahan**: Akbar's successors, Jahangir and Shah Jahan, further expanded and beautified the Lahore Fort. Shah Jahan, in particular, is credited with adding many of the fort's iconic buildings, including the Sheesh Mahal (Palace of Mirrors) and the Naulakha Pavilion. 5. **Sikh and British Rule**: The Lahore Fort came under Sikh control in the early 19th century when Maharaja Ranjit Singh's forces captured Lahore. During British colonial rule, the fort underwent several modifications, including the addition of a British-style garden known as Hazuri Bagh. 6. **Modern Era**: After the independence of Pakistan in 1947, the Lahore Fort was preserved as a national heritage site. It has since undergone restoration and conservation efforts to maintain its historical significance. Today, the Lahore Fort is a UNESCO World Heritage Site and one of Pakistan's most iconic landmarks. It attracts tourists and historians from around the world due to its rich architectural history and cultural significance. The fort complex includes a variety of structures, including palaces, mosques, gardens, and museums, reflecting the diverse influences of the various dynasties that ruled the region over the centuries.

The Lahore Fort (اردو)

لاہور کا قلعہ، جسے شاہی قلعہ بھی کہا جاتا ہے، ایک تاریخی قلعہ ہے جو پاکستان کے شہر لاہور میں واقع ہے۔ اس کی تاریخ کئی صدیوں پر محیط ہے، جس کی ابتدا قدیم زمانے سے ہوئی ہے۔ یہاں اس کی تاریخ کا ایک جائزہ ہے: 1. **قدیم ماخذ**: قلعہ لاہور کی جگہ ہزاروں سال سے آباد ہے۔ اس علاقے کے قدیم ترین تاریخی حوالہ جات قدیم زمانے سے ملتے ہیں، جس میں وادی سندھ کی تہذیب (2000 قبل مسیح کے لگ بھگ) کے وقت سے آباد ہونے کے ثبوت موجود ہیں۔ 2. **قرون وسطی کا دور**: قلعہ کی ریکارڈ شدہ تاریخ 11ویں صدی میں شروع ہوتی ہے جب اس کا ذکر عرب مورخین نے کیا تھا۔ یہ ابتدائی طور پر مٹی کی اینٹوں کا ڈھانچہ تھا جسے علاقے کے ہندو بادشاہوں نے بنایا تھا۔ 11ویں صدی میں، اسے غزنی کے محمود نے فتح کیا، جو غزنی سلطنت کے ایک ممتاز حکمران تھا۔ 3. **مغل دور**: لاہور قلعہ کی سب سے اہم پیشرفت مغل دور میں ہوئی۔ قلعہ، جیسا کہ آج کھڑا ہے، زیادہ تر 16ویں صدی میں شہنشاہ اکبر کے دور میں تعمیر کیا گیا تھا۔ اکبر نے جلی ہوئی اینٹوں سے قلعہ کو دوبارہ تعمیر کیا اور مشہور عالمگیری گیٹ سمیت کئی ڈھانچے کا اضافہ کیا۔ 4. **جہانگیر اور شاہ جہاں**: اکبر کے جانشینوں، جہانگیر اور شاہ جہاں نے قلعہ لاہور کو مزید وسعت دی اور اسے خوبصورت بنایا۔ شاہ جہاں کو، خاص طور پر، قلعہ کی بہت سی مشہور عمارتوں کو شامل کرنے کا سہرا جاتا ہے، بشمول شیش محل (آئینوں کا محل) اور نولکھا پویلین۔ 5. **سکھ اور برطانوی راج**: لاہور کا قلعہ 19ویں صدی کے اوائل میں سکھوں کے کنٹرول میں آیا جب مہاراجہ رنجیت سنگھ کی افواج نے لاہور پر قبضہ کر لیا۔ برطانوی نوآبادیاتی حکمرانی کے دوران، قلعہ میں کئی تبدیلیاں کی گئیں، بشمول ایک برطانوی طرز کے باغ کا اضافہ جسے حضوری باغ کہا جاتا ہے۔ 6. **جدید دور**: 1947 میں پاکستان کی آزادی کے بعد، قلعہ لاہور کو قومی ورثے کے طور پر محفوظ کیا گیا۔ اس کے بعد سے اس کی تاریخی اہمیت کو برقرار رکھنے کے لیے اس کی بحالی اور تحفظ کی کوششیں کی گئی ہیں۔ آج، لاہور کا قلعہ یونیسکو کے عالمی ثقافتی ورثے کی جگہ ہے اور پاکستان کے سب سے مشہور مقامات میں سے ایک ہے۔ یہ اپنی بھرپور تعمیراتی تاریخ اور ثقافتی اہمیت کی وجہ سے دنیا بھر سے سیاحوں اور مورخین کو اپنی طرف متوجہ کرتا ہے۔ قلعہ کے احاطے میں مختلف قسم کے ڈھانچے شامل ہیں، جن میں محلات، مساجد، باغات اور عجائب گھر شامل ہیں، جو اس خطے پر صدیوں سے حکومت کرنے والے مختلف خاندانوں کے متنوع اثرات کی عکاسی کرتے ہیں۔

The Lahore Fort (ਪੰਜਾਬੀ)

ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਕਿਲਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ: 1. **ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੂਲ**: ਲਾਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਬਾਦ ਹੈ। ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ (ਲਗਭਗ 2000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ) ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਦੇ ਨਾਲ, ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲੇ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦੇ ਹਨ। 2. **ਮੱਧਯੁੱਗੀ ਕਾਲ**: ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇਤਿਹਾਸ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਰਬ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਮਿੱਟੀ-ਇੱਟ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਸੀ। 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ ਗਜ਼ਨੀ ਦੇ ਮਹਿਮੂਦ ਨੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਗਜ਼ਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। 3. **ਮੁਗਲ ਯੁੱਗ**: ਲਾਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਕਾਸ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ। ਕਿਲ੍ਹਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਅੱਜ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ, ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਸੜੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਆਲਮਗਿਰੀ ਗੇਟ ਸਮੇਤ ਕਈ ਢਾਂਚੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ। 4. **ਜਹਾਂਗੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ**: ਅਕਬਰ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ, ਜਹਾਂਗੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਹੋਰ ਵਿਸਤਾਰ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ (ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਮਹਿਲ) ਅਤੇ ਨੌਲਖਾ ਪਵੇਲੀਅਨ ਸਮੇਤ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 5. **ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ**: ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਕਿਲਾ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਲਾਹੌਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਗ ਨੂੰ ਹਜ਼ੂਰੀ ਬਾਗ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 6. **ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ**: 1947 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲਾਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਸਦੀ ਬਹਾਲੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਯਤਨ ਹੋਏ ਹਨ। ਅੱਜ, ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਾਈਟ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਅਮੀਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਣਤਰਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲ, ਮਸਜਿਦਾਂ, ਬਗੀਚੇ ਅਤੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।